Tussen Drijven en Verdwijnen, 2025

Karl Karlas was artist-in-residence op Vlieland. Tijdens de werkperiodes deed hen artistiek onderzoek naar mogelijke toekomsten van het eiland en de Waddenzee binnen de context van klimaatverandering. We bevinden ons op een kantelpunt in de geschiedenis — een tussengebied: net nog drijvend, op het randje van zinken. Wat zwemt er tussen blijven, drijven, zinken, verdrinken en verdwijnen?

In 1921 overwoog de Nederlandse regering serieus om Vlieland te ontruimen en in zee te laten verdwijnen, vanwege de hoge kosten door erosie en verarming van het eiland. Zal het wad en de eilanden, tweehonderd jaar later, in 2121, nog bestaan? En wat betekent het eigenlijk — om te verdwijnen?

In installatie- en performatieve werken zoekt Karlas de dialoog met het publiek. Deze gesprekken zijn een wezenlijk onderdeel van het werk — misschien zelfs belangrijker dan het kunstwerk zelf.

Wat was wad voordat wad wad was?
En wat wordt wad nadat wad wad is geweest?

 

Karl Karlas was artist-in-residence op Vlieland met dank aan Standplaats Vlieland dat wordt georganiseerd door Into The Great Wide Open, Museum Tromp’s Huys en Hi-Lo. Daarnaast werd het project gesteund door Cultuurfonds Zuid-Holland en Gemeente Leiden.

Dit project bestaat uit meerdere fases of onderdelen, die je ook los van elkaar kunt zien — als puzzelstukken die samen een groter geheel vormen.

Happenings: Happening voor Vloed, 2025,

Installaties / Videowerk: Tussen Drijven en Verdwijnen, 2025

Sculptuur: Wadseadra, Clepsydra, 2025

Happening: Happening bij Eb, 2025

Happening voor Vloed, 2025

Happening / Environment Art (videoregistratie)

Bij laagwater graaft Karl Karlas cirkelvormige gaten in het zand van het Havenstrand op Vlieland, ter hoogte van het NAP. De diameter van de cirkel wordt bepaald door de hoogwaterstand van de komende vloed. Terwijl Karlas graaft, schuift de zee langzaam dichterbij — de performance is als een race tegen het water.

Maar er is geen haast. Karlas werkt rustig en gestaag door, geconcentreerd, in het volle besef dat de installatie die ontstaat, gemaakt is om weer te verdwijnen.

Als laatste plaatst die een glazen sculptuur in het hart van de cirkel – een organisch gevormd object dat doet denken aan een heilige graal, maar ook aan een kwal. Het vangt het licht, trekt de aandacht, en verdwijnt toch bijna naadloos in het landschap.

Deze happening – een vorm van environment art – draait niet alleen om kijken, maar ook om de dialoog. Bezoekers die blijven hangen, nieuwsgierig kijken of vragen stellen, worden deel van het werk. Karlas gaat met hen in gesprek over het eiland, kunst, vergankelijkheid en de toekomst van natuur in tijden van klimaatverandering.

Tussen Drijven en Verdwijnen (2025)
Glas, zand en zee.
Installatie

De installatie nodigt uit om te blijven kijken, het heeft iets meditatiefs.  Elk stadium heeft een kantel-punt waar de kijker als het ware op wacht; tot de de kuil vol stroomt, tot de de zee de cirkel voor het eerst aanraakt, het moment waarop de cirkel instort, tot de cirkel verdwenen is, tot het eiland verdwijnt, tot de sculptuur gaat drijven, tot deze gaat kapseizen, tot deze onder water komt, tot ze verdwenen is.

Karlas koppelt dit aan klimaatverandering waarbij we als mensheid langzaam toekijken naar alles dat verdwijnt. Maar schijnbaar tegenstrijdig wil hen hiermee ook laten zien dat verdwijnen eigenlijk niet bestaat, dit leeft alleen in onze waarneming, want alles verandert of verplaatst zich gewoon volgens de wetten van de natuur. De schoonheid van het werk zit in de vergankelijkheid.

Karlas wil met het werk dialoog openen over wat verdwijnen betekent in brede zin van het begrip. Naast de tijdelijke installatie op het strand en het videowerk is het geheel daarom ook als performatieve installatie te beschouwen waarbij Karlas met de bezoekers in gesprek gaat bij het werk. Deze gesprekken worden hiermee ook weer onderdeel van het geheel. Voor Karlas zijn de gesprekken over het werk even belangrijk als het werk zelf. 

Karlas daagt de kijker uit het zwart/wit denken los te laten en open te staan voor het grijze gebied en de paradox: wat als je tegelijkertijd kunt drijven en zinken? 

Happening bij Eb, 2025

Happening / Environment Art (videowerk)

Wanneer het water zich terugtrekt, verschijnt de sculptuur opnieuw. De glazen graal wordt geplaatst op de stenen van de dichtstbijzijnde strekdam, een grenswerk van menselijke oorsprong, bedoeld om het wad te beteugelen.

Vanuit de sculptuur stroomt langzaam wadwater terug naar het landschap.
Wat resteert is stilte, leegte, en een spoor van wat was. Het stroomt langzaam uit de sculptuur, alsof het de adem uitblaast van wat net nog levend was. Deze eenvoudige handeling, ritueel en traag, markeert het verstrijken van tijd en het ritme van de getijden.

Het verbeeldt een moment van overgang: tussen aanwezigheid en afwezigheid, tussen menselijk ingrijpen en natuurlijke processen. Wat resteert is de herinnering aan het gebaar en het landschap dat telkens opnieuw begint.

In Happening bij Eb komt het fysieke en symbolische samen. In deze happening wordt tijd zichtbaar, voelbaar: het verstrijken, het verdwijnen, het terugkeren. Een moment van verstilling na beweging. Wat behouden lijkt, stroomt toch weer weg.